Komt mijn boodschap wel over? Begrijpelijk communiceren voor iedereen!
04 maart 2021
Geschreven door Janneke van der Velden, huisarts n.p. en adviseur Pharos, expertisecentrum gezondheidsverschillen
“Ik kwam bij de huisarts, met een stemprobleem. De huisarts vroeg me daarom mijn klachten op te schrijven. Toen viel ik door de mand.” Vol schaamte en angst ging ze naar de eerste les op het ROC. “Ik dacht altijd dat ik de enige volwassene in Europa was met dit probleem. In die klas zag ik opeens allemaal mensen, zoals ik. De opluchting die ik voelde, is onbeschrijfelijk.”
2,5 miljoen mensen in Nederland zijn laaggeletterd en bijna 1 op de 3 heeft beperkte gezondheidsvaardigheden. Het indrukwekkende verhaal van Ria van Ras, ervaringsdeskundige, stond centraal bij de sessie tijdens de digitale congresweek van Chronisch ZorgNet in oktober 2020. Ook fysiotherapeuten hebben dagelijks te maken met deze cliënten. Veel zorgverleners zijn zich hier echter niet van bewust. Het letten op signalen zoals het niet of onjuist opvolgen van instructies, het niet invullen van formulieren en smoesjes zoals “ik ben mijn bril vergeten” helpt bij herkennen van cliënten die moeite hebben met lezen en schrijven. Maak het bespreekbaar bij vermoedens. Als fysiotherapeut heb je vaak een goede vertrouwensband. Vraag bijvoorbeeld: “Ik zie veel mensen die moeite hebben met het begrijpen van deze folders. Hoe is dat voor u?’. Mensen voelen zich vaak erg alleen, zoals Ria. Het helpt om te normaliseren, ze zijn zeker niet de enige.
Het is belangrijk om je communicatie aan te passen. Eenvoudig communiceren helpt om de boodschap begrijpelijk over te laten komen. Probeer concreet te zijn in de adviezen en instructies die je mee geeft. Voordoen, nadoen en herhalen helpt. Neem ook eens een filmpje op van een oefening, dan kunnen cliënten dit thuis rustig bekijken. Check of de boodschap goed is overgekomen door het gebruik van de terugvraagmethode. Laat cliënten in hun eigen woorden terug vertellen wat jullie hebben besproken. Belangrijk is hierbij om de vraag bij jezelf te houden. Je zegt bijvoorbeeld ‘Ik wil graag weten of ik het goed heb uitgelegd. Wat gaat u thuis vertellen (of doen?)’.
Ook het gebruik van beeldmateriaal kan de uitleg ondersteunen. Belangrijke voorwaarden zijn dat de afbeeldingen een eenduidige boodschap laten zien en afleidende details zijn weggelaten. Het door Pharos ontwikkelde Voorlichtingsmateriaal Beoordelingsinstrument (VBI) is een online tool voor het beoordelen van de begrijpelijkheid en toepasbaarheid van het materiaal.
Hulp bij taal voor cliënten is in allerlei vormen beschikbaar, 1 op 1, in groepsverband, door middel van computerles, op ROC’s, in taalhuizen in bibliotheken. Informeer eens bij de bibliotheek in de buurt of landelijke Stichting Lezen en Schrijven welke taalhulp er in de omgeving beschikbaar. Tast af of de cliënt hier open voor staat en ondersteun cliënten in hun stap hiernaar toe, bijvoorbeeld door zelf het eerste contact te leggen.
Meer weten? Pharos organiseert (online) scholingen en trainingen over effectief communiceren, ontwikkeld voor zorgprofessionals. Zo is er een dagdeel training voor het oefenen van eenvoudig communiceren in samenwerking met een acteur en er is een gratis E-learning beschikbaar. Kijk ook eens op onze website voor meer informatie, een stappenplan om mee aan de slag te gaan in de praktijk en handreikingen voor het zelf ontwikkelen van eenvoudige voorlichtingsmaterialen.
Vragen? Neem contact op met Janneke van der Velden, j.vandervelden@pharos.nl