Ziekenhuisfysiotherapeuten delen ervaringen: revalidatie na corona
07 mei 2020
Samenwerking is het sleutelwoord bij de revalidatie van coronapatiënten. Niet alleen de samenwerking met verwijzers is van groot belang, maar ook samenwerking met collega-fysiotherapeuten in de tweede en derde lijn. Hoe gaat revalidatie van coronapatiënten in de tweede lijn? Wat zijn de ervaringen van zorgverleners die hierbij betrokken zijn (geweest)? En hoe zorgen we voor een juiste aansluiting met de eerste lijn? Fysiotherapeuten Corinna Dlamini, Nathalie Dammers-van Glabbeek en Karin Vorstenbosch, allen werkzaam in het Catharina Ziekenhuis in Eindhoven, delen hun ervaringen over de revalidatie van coronapatiënten. Deze blog laat je er nogmaals bij stilstaan wat een enorme impact deze ziekte kan hebben op het leven van mensen. Kortom, een must om te lezen!
“Ook voor ons, fysiotherapeuten werkzaam in een perifeer ziekenhuis, was het spannend welke zorg coronapatiënten met zich mee zouden brengen. Al snel, na de eerste corona-opnames in het ziekenhuis, bleek dat patiënten aanvankelijk erg ziek zijn en niet voor fysiotherapie in aanmerking komen. Pas in de herstelfase komen wij in beeld. Dit is natuurlijk ook voor ons anders dan normaal. Het tegengaan van spierzwakte tijdens opname in het ziekenhuis is normaal een deel van ons werk. Nu moesten we accepteren dat patiënten achteruit gaan.
Al bij de eerste patiënten viel het ons op dat onze klinische blik ons in de herstelfase in de steek liet. Dat wil zeggen, hetgeen we zagen kwam vaak niet overeen met de medische waardes. Zo lijken patiënten (op basis van klinische blik) vaak goed belastbaar, echter blijken ze snel hoge hartslagen en lage SAO2-waardes te hebben. De patiënt zelf ervaart deze slechte waardes niet! Het trainen op BORG-schaal, namelijk BORG 3 (dyspnoe en inspanning), lijkt in deze eerste fase niet overeen te komen met matig intensief trainen. Ondanks de lage belastbaarheid zien we dat wanneer patiënten die niet op de intensive care (IC) hebben gelegen, in de herstelfase echt met grote stappen vooruit kunnen gaan. Spierzwakte is trainbaar, evenals evenwicht. Helaas is dit anders voor de langliggers (> 2 weken) op de IC. Hier zien we dat de herstelfase erg traag verloopt en dat er een fragiel evenwicht is tussen belasting en belastbaarheid. Op de IC is de training gericht op IMT-training in combinatie met ontwennen van de beademing en de dagindeling optimaliseren om energieverdeling over de dag te waarborgen. Daarnaast wordt een start gemaakt met mobiliseren en indien mogelijk lopen. Vaak hebben de patiënten de dag na inspanning veel last van vermoeidheidsklachten. Daarom is het hanteren van een trainingsintensiteit van BORG 3 ook hier erg belangrijk. We zien nu dat de herstelfase na verlaten van de IC traag blijft verlopen en zij lang laag belastbaar blijven.
Kortom, de belastbaarheid van zowel patiënten die op een gewone afdeling hebben gelegen als patiënten die op de IC opgenomen zijn geweest is erg laag. Wel zien we dat spierzwakte en deconditionering groter is bij patiënten die gedurende een langere periode (>2 weken) opgenomen zijn geweest op de IC dan bij langere opname zonder IC-verblijf. Daarnaast ondervinden beide groepen cognitieve en/of psychische problemen. Angst en onzekerheid over het verdere verloop en herstel spelen hierbij zeker een rol. De manier waarop de patiënt vóór COVID-19 in het leven stond en de steunbronnen die ze hebben, zijn hier ook bepalend voor. Door de isolatie zien we ook bij niet-IC-patiënten verschijnselen van PICS. Onzekerheid en angst tijdens het bewegen, en onzekerheid over de toekomst spelen vaak een grote rol.
Voor onze eerstelijns collega-longtherapeuten gespecialiseerd in corona moet het duidelijk zijn dat niet iedere coronapatiënt tijdens opname fysiek fysiotherapeutisch behandeld wordt. Wij volgen richtlijnen die gebaseerd zijn op de NVZF-aanbevelingen. Wel krijgt elke patiënt bij opname een oefenboekje met daarin ACBT en spierkrachtoefeningen op verschillende niveaus, uitleg over BORG-score en adviezen/richtlijnen om thuis te bewegen. Bovendien proberen we informatie over pre-existente mobiliteit, ziekenhuisbeloop, niveau van functioneren, status praesens bij ontslag en cognitie/ziekte-inzicht mee te geven tijdens de overdracht naar de eerste lijn. Indien klinimetrie is uitgevoerd zal dit ook in de overdracht benoemd worden. De klinimetrie die wij in het ziekenhuis veelvuldig gebruiken is de TUG, FTSTS, MRC SUM en BORG dyspneu en inspanning. Patiënten die langere tijd op de IC hebben gelegen zijn ernstig verzwakt als ze vanuit de IC naar de reguliere afdeling gaan. De verwachting is dat deze patiënten eerst naar de geriatrische revalidatiezorg (GRZ) of medisch specialistische revalidatie (MSR) zullen gaan om te revalideren en dat een ontslag rechtstreeks naar huis niet haalbaar zal zijn.
Na ontslag worden patiënten nog een zekere tijd gemonitord. Voor ons ziekenhuis betekent dit een telefonische controle na 2 weken en een fysieke controle na 6 weken, beide uitgevoerd door een arts. Indien nodig wordt de patiënt na 3 maanden gezien door een longarts en worden de benodigde medische onderzoeken verricht. Het idee is om bij de 6-weekse controle op alle domeinen te screenen en zo nodig door te verwijzen naar de desbetreffende discipline in de eerste lijn/revalidatie. Patiënten lijken bij ontslag ook echt behoefte te hebben aan rust en geen medische interventies.”
We hopen dat we jou aan de hand van dit kijkje in de ziekenhuisfysiotherapie bij coronapatiënten nuttige informatie hebben kunnen geven over deze patiëntengroep en de revalidatie die zij al hebben ontvangen. Hopelijk helpt deze kennis jou om de revalidatie in de eerste lijn voor de patiënten nog beter vorm te kunnen geven.
Wees je ervan bewust dat veel ziekenhuizen hun eigen protocollen en afspraken hebben. Daardoor kan het zijn dat de nazorg in andere ziekenhuizen iets anders is geregeld. Houd daarom contact met de verwijzer of de huisarts zodat de door jou geleverde zorg goed aansluit op het lokale beleid. Samenwerken is hierbij de sleutel.